Dawnsio unigol, wrth gwrs, yw Dawns y Glocsen, a’i gwreiddiau’n ddwfn yn y lloft stabal,y ffair a’r dafarn lle byddai’r dawnswyr am y gorau yn ceisio perfformio camau neu driciau acrobatig na allai neb arall eu dynwared. Mae’r elfin gystadleuol yn amlwg ynddi felly, ond geilw am fwy na meistrolaeth traed yn unig, mae hi’n ddawns ymffrostgar, orchestol, a rhaid i holl bersonoliaeth y dawnsiwr gael ei gyfleu i’r gynulleidfa neu bydd y cwbwl yn ymddangos yn fecanyddol a di–enaid.Hon yw’r unig ddawns Gymreig efo traddodiad di-dor a feddwn, ac mae rhai pobl yn dal i gofio gweld dynion fel Caradog Puw a Hywel Wood yn clocsio yn nyddiau cynnar yr adfywiad dawnsio yn y 40au.

Tyfodd y ddawns yn ei phoblogrwydd yn y 70au a chefais flynyddoedd o bleser yn dysgu plant i glocsio yn ardal Bae Colwyn pan oeddwn yn athro yno. Bu nifer ohonynt yn ddigon ffodus i ennill fel unigolion yn yr eisteddfodau – ond gan mae fel grwp y dysgwn hwy, naturiol oedd inni weithiau berfformio fel parti o glocswyr, ac ambell waith, dawnsiwn innau fel unigolyn a’r plant fel corws o’m cwmpas. (Dyma wnaethom yn Llangollen pan ennillom y wobr gyntaf.) Yn ddiweddarach death cystadleuaeth i ddeuawd stepio yn un o eisteddfodau’r Urdd a chafwyd cyfle i ail-greu awyrgyll y lloft stabal a’r dafarn ar lwyfan drwy gail y naill ddawnsiwr i gystadlu yn erbyn y llall. Datblygodd wedyn i fod yn ddawns i ddau neu ddwy, yn wir gosodai thema, a dyma ddechrau cyfnod newydd ar ddawnsio stepio, oherwydd galluogai hyn i’r dawnswyr gyfleu stori.

O dipyn i beth ychwanegwyd rhagor o stepwyr i ddweud y stori ac i ddatblygu’r thema ac mae Dawnswyr Nantgarw, yn sicr wedi rhoi arweiniad yn y naes hwn. Hir y peri’n y cof eu perfformiad o’r ‘Chwarelwyr’ a’r sgit odidog honno ar Gerdd Dant a ddangosai fod modd dod â hiwmor i mewn i’n perfformiadau Bellach, mae’r ddawns stepio i grwp wedi hen ennill ei phlwyf yn ein hetifeddiaeth, ac yn gystadleuaeth sy’n rhoi cyfle i stepwyr a hyfforddwyr i ddangos eu dawn a’u dychymyg. Mae’r grefft o stepio wedi ei meistroli i’r fath raddau, a’r dawnswyr wedi aeddfedu cymaint fel eu bod yn gallu arbrofi i bob cyfeiriad bron – a gwthio’r ffiniau a datblygu fel y dylai pob traddodiad byw ei wneud.